۱- ارتکاب گناه:
رسیدن به آرزوهای دراز معمولاً از طریق مشروع غیرممکن است، بنابراین گرفتاران این رذیله اخلاقی خود را ناگزیر می‌بینند که در کسب درآمدها چشم بر هم نهند و حلال و حرام را شناسایی نکنند و از غصب حقوق دیگران، خوردن اموال یتیمان، کم‌فروشی، رباخواری، رشوه و مانند این امور ترسی نداشته باشند. در روایت آمده است:
« مَنْ طَالَ أَمَلُهُ سَاءَ عَمَلُه» [1]و « مَنْ قَصُرَ أَمَلُهُ حَسُنَ عَمَلُه» [2]
«کسی که آرزویش دراز باشد عملش بد می‌شود و کسی که آرزویش کوتاه باشد عملش نیک خواهد بود.»
۲- قساوت قلب:
طول امل انسان را از خدا غافل می‌کند و به دنیا حریص می‌سازد و آخرت او را به دست فراموشی می‌سپارد و اینها همه اسباب سنگدلی و قساوت است. به همین دلیل در حدیثی آمده است که خداوند به موسی علیه‌السلام فرمود:
« یا مُوسَى لَا تُطَوِّلْ فِی الدُّنْیا أَمَلَکَ فَیقْسُوَ قَلْبُکَ وَ الْقَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌ » [3]
«ای موسی! آرزوی خود را در دنیا طولانی نکن که قسی‌القلب خواهی شد و قسی‌القلب از من دور است.»
۳- فراموشی مرگ و آخرت:
این اثر به خوبی در زندگی آنها که گرفتار این رذیله اخلاقی هستند نمایان است؛ هرگز نه سخنی از مرگ بر زبان می‌رانند و نه در فکر آخرتند بلکه دائماً در گرداب غفلت غوطه ورند. امیرمؤمنان علی علیه‌السلام می‌فرمایند:
«طُولُ الْأَمَلِ ینْسِی الْآخِرَة » [4]
آرزوی طولانی، آخرت را از یاد می‌برد.
۴- داشتن زندگی پر رنج و محرومیت از نعمت‌ها:
هر قدر آرزوها طولانی‌تر باشد تهیه مقدمات بیشتری را می‌طلبد. همچنین صرفه‌جویی بیشتری برای حفظ اموال و ثروت‌ها جهت رسیدن به آن آرزوهای دور و دراز لازم است و نتیجه این‌دو، یک زندگی توأم با درد و رنج و سخت‌گیری و بخل بر خود و خانواده و توأم با تلاش شبانه‌روزی بی‌رویه خواهد بود و انسان را از بهره‌گیری از نعمت‌های الهی محروم می‌سازد. امیرمؤمنان علی(ع) در این مورد می فرماید:
« مَنْ کَثُرَ مُنَاهُ کَثُرَ عَنَاؤُه» [4]
کسی که آرزوهایش زیاد باشد، تعب و رنج او فزونی خواهد یافت.
۵- داشتن زندگی ذلت‌بار:
صاحبان آرزوهای دراز ناچارند شخصیت انسانی خود را درهم شکنند و برای رسیدن به مقصود خیالی در برابر هر کسی خضوع کنند و دست التماس به سوی این و آن دراز نمایند و به زندگی ذلت‌بار تن دهند. امیرمؤمنان علی(ع) در این مورد می فرماید:
« ذُلُّ الرِّجَالِ فِی خَیبَةِ الْآمَال » [5]
خواری مردان در ناکامی آرزوهاست.
۶- محروم بودن از درک حقایق:
آرزوهای دراز همچون سرابی است که تشنگان را در بیابان زندگی به دنبال خود می‌کشانند و چهره واقعیت‌ها را به گونه‌ای دروغین نشان می‌دهند و انسان به خاطر آنها درک نمی‌کند کجاست و به کجا می‌رود؟ وظیفه‌اش در برابر این سرنوشت چیست؟ حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند:
« الْأَمَانِی تُعْمِی عُیونَ الْبَصَائِر » [6]
آرزوهای دراز دیدگان بصیرت را نابینا می‌کند. کسی می‌تواند چهره زیبای حقیقت را آن‌گونه که هست ببیند و به سرچشمه زلال معرفت برسد که دیده عقل خود را با حجاب آرزوها نپوشاند.
۷- کفران نعمت:
آرزوهای دراز، انسان را به آن‌چه ندارد و شاید هرگز به‌آن نمی‌رسد دلبند می‌سازد. به همین دلیل آن‌چه از نعمت‌های الهی در دست دارد کوچک می‌شمارد و نسبت به آنها بی‌اعتنا می‌شود و این کفران نعمت، پیامدهای شومی در دنیا و آخرت برای او دارد. امیرمؤمنان علی(ع) در این مورد می فرماید:
« تَجَنَّبُوا الْمُنَى فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِبَهْجَةِ نِعَمِ اللَّهِ عِنْدَکُمْ وَ تُلْزِمُ اسْتِصْغَارَهَا لَدَیکُمْ وَ عَلَى قِلَّةِ الشُّکْرِ مِنْکُم» [7]
از آرزوهای دراز بپرهیزید که زیبایی نعمت‌های الهی را از نظر شما می‌برد و آنها را نزد شما کوچک می‌کند و به کمی شکر(و کفران نعمت) از سوی شما منتهی می‌شود!
درمان طول امل
۱- توجه به آخرت و یاد مرگ .
۲- انسان خود را بشناسد و بداند موجودی آسیب‌پذیر است که فاصله میان مرگ و زندگی او بسیار کم است.
۳- توجه به بی‌اعتباری دنیا و کم‌کردن علاقه به آن.
۴- مطالعه پیرامون پیامدهای بسیار شوم آرزوهای دراز.
۵- واقع‌بین بودن و برنامه‌ریزی کردن بر طبق واقعیت‌ها، امکانات و استعدادها نه براساس خیالات و آرزوها.
منابع :
[۱] – همان.عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸،چاپ دوم،ص ۳۱۳٫
[۲] – همان.
[۳] – کلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الکافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف،۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج۲ ص ۳۲۹
[۴] – همان، ج۱، ص ۴۴٫
[۴] – عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸،چاپ دوم،ص۳۱۴
[۵] – همان.
[۱۴] – همان، ص۶۵٫
[۷] – همان، ص ۳۱۴
ثبت دیدگاه