باقیات الصالحات

باقیات صالحات؛ اعمال صالحى است که نزد خدا محفوظ مى‌‌ماند و باعث شکر و اجر عظیم از جانب پروردگار مى‌‌شود. بنابر این تعریف، باقیات صالحات تمام اعمالی هستند که انسان در دنیا انجام داده و در آخرت ثمره‌‌اش را می‌‌بیند.باقیات صالحات از مسائل مهمی است که قرآن نیز در دو آیه بر آن تأکید کرده است: «وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْاْ هُدًى وَ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیرْ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَ خَیرْ مَّرَدًّا»[۱]؛ «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً»[۲]. قطعاً باقیات صالحات از موضوعات مهمی بوده که برای لزوم تلاش در کسب آن، روایات بسیاری وجود دارد و حتی در روایتی از باقیات صالحات تعبیر به گنج شده است که گنج واقعی برای انسان، همین می‌تواند باشد.«امام صادق(ع) فرمود: خداى عزّ و جل به موسى(ع) فرمود: در شب و روز مرا بسیار یاد کن و هنگام ذکر من خاشع باش، و به هنگام بلا شکیبا باش، و پیش ذکر من آسوده باش و مرا پرستش کن و چیزى را شریک من قرار مده، بازگشت همه به سوى من است.اى موسى مرا (براى روز درماندگى) ذخیره خود ساز، و گنج (باقیات صالحات) کردارهاى شایسته و پاینده خود را به من بسپار»[۳]. اما این اصطلاح این‌گونه تعریف می‌شود: ۱٫ «باقیات صالحات؛ اعمال صالحى است که نزد خدا محفوظ مى‌ماند و باعث شکر و اجر عظیم خداوند مى‌شود»[۴].امام صادق(ع) فرمود: هر كس از این جهان درگذرد پس از مرگ، چیزى به او نمی‌رسد جز این كه پیش‌تر سه چیزى از خود باقى گذاشته باشد:۱٫ كار نیكى كه اثرش پس از او باقى باشد

2. سنت حسنه‌‌اى كه در میان مردم رواج داده باشد و بعد از او مردم به آن روش عمل كنند؛ ۳٫ فرزند صالحى که براى او دعا كند[وسائل الشیعه، بیروت، ج ۱۳، ص۲۹۲]. در حدیث دیگرى از آن حضرت نقل شده كه فرمود: شش چیزى است كه شخص مؤمن پس از مرگش از آن بهره‌‌مند خواهد شد:۱٫ فرزند صالحى كه براى او طلب آمرزش كند؛ ۲٫ قرآنى كه از او باشد و مورد استفاده قرار گیرد؛ ۳٫ درختى كه می‌نشاند؛ ۴٫ چاه آبى كه احداث نماید؛ ۵٫ چشمه آبى كه در راه خدا جارى می‌كند؛ ۶٫ سنت و روش نیكى كه پس از او مردم به آن عمل كنند[همان مدرک، ص۲۹۳]. موارد و مصادیق باقیات صالحات بسیار گسترده می‌باشد و اعمال بسیاری را در بر می‌گیرد. در روایات و سخن اندیشمندان دینی نیز مصادیق گوناگونی برای باقیات صالحات ذکر شده است که البته هیچ‌کدام در مقام بیان حصر این اصطلاح در معنای مورد نظر خود نبوده‌اند؛ لذا می‌توان مفهوم وسیعی برای این اصطلاح در نظر گرفت. در این‌جا یکی از مصادیق باقیات صالحات را بر اساس روایات و کلام بزرگان بر می‌شمریم: ذکر گفتن: «امام باقر(ع) فرمود: رسول خدا(ص) از کنار مردى عبور می‌کرد که در باغش درخت می‌کاشت. ‌پس آن‌ حضرت(ص) در کنارش ایستاد و فرمود: تو را راهنمایى نکنم بر کاشتن درختى که ریشه‌اش پا برجاتر و میوه‌هایش زودرس‌تر و بهتر و پاینده‌تر باشد؟ عرض کرد: چرا مرا رهنمایى فرما، اى رسول خدا! فرمود: چون بامداد کنى و شام کنى بگو: «سبحان اللَّه و الحمدللَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر»؛ زیرا اگر آن‌ را بگویى به شماره هر تسبیحی ده درخت در بهشت دارى که هر درختى از آنها یک نوع از انواع میوه‌ها می‌دهد و آنها از باقیات صالحات است». [۵]