فناناپذیرى دنیا و ابدیّت آخرت
نخستین اختلاف بارز بین عالم دنیا و عالم آخرت، محدودیّت عمر دنیا و جاودانگى آخرت است. عمر هر انسانى در این جهان، سرآمدى دارد كه دیر یا زود فرا مى‌رسد و حتّى اگر كسى صدها و هزاران سال هم در دنیا زندگى كند سرانجام با دگرگونى نهائى جهان طبیعت و هنگام «نفخ صور اوّل» پایان خواهد یافت چنانكه در درسهاى پیشین دانسته شد، از سوى دیگر، قریب هشتاد آیه قرآن، دلالت بر ابدیّت و جاودانگى جهان آخرت دارد(كهف / ۴۶، مریم / ۷۶، طه / ۷۳، ۱۳۱، قصص / ۶۰، شورى / ۳۶، غافر / ۳۹، اعلى / ۱۷) و روشن است كه متناهى هر قدر هم طولانى باشد نسبتى با نامتناهى نخواهد داشت.
پس عالم آخرت از نظر بقاء و دوام، برترى عظیمى بر دنیا دارد و این، مطلبى است كه در آیات متعدّدى با تعبیر «ابقى»۱بودن آخرت و «قلیل» بودن دنیا (آل عمران / ۱۹۷، نساء / ۷۷، توبه / ۳۸، نحل / ۱۱۷) خاطر نشان شده، و در آیات دیگرى با تشبیه زندگى دنیا به گیاهى كه تنها چند روزى سبز و خرم است و سپس به زردى و پژمردگى مى‌گراید و سرانجام، خشك و نابود مى‌شود (یونس / ۲۴، كهف / ۴۵-۴۶، حدید / ۲۰) مورد تأكید قرار گرفته است، و در آیه‌اى بطور كلّى مى‌فرماید: آنچه نزد خداى متعال است باقى مى‌ماند.( نحل / ۹۶)
تفكیك نعمت از عذاب در آخرت
تفاوت اساسى دیگر بین زندگى دنیا و زندگى آخرت این است كه خوشیهاى دنیا و زندگى دنیا آمیخته با رنج و زحمت است و چنان نیست كه دسته‌اى مردم همیشه و از هر جهت متنعم و شاد و آسوده، و دسته دیگرى همواره معذّب و غمگین و ناراحت باشند بلكه همه مردم كمابیش از لذّتها و شادیها و آسایشهایى برخوردارند و نیز رنجها و غمها و نگرانیهایى دارند. ولى جهان دیگر، داراى دو بخش مجزّى (بهشت و دوزخ) است و در یك بخش، اثرى از عذاب و رنج و ترس و اندوه نیست و در بخش دیگر جز آتش و درد و حسرت و اندوه یافت نمى‌شود و طبعاً لذّتها و رنجهاى دنیوى خواهد بود.
این مقایسه نیز در قرآن كریم انجام گرفته و برترى نعمتهاى اخروى و جوار و قرب الهى بر نعمتهاى دنیا مورد تأكید واقع شده (آل عمران / ۱۵، نساء / ۷۷، انعام / ۳۲، اعراف / ۳۲، یوسف / ۱۰۹، نحل / ۳۰، كهف / ۴۶، مریم / ۷۶، طه / ۷۳، ۱۳۱، قصص / ۶۰، شورى / ۳۶، اعمى / ۱۷)چنانكه سخت‌تر بودن عذاب آخرت از رنجها و مصیبتهاى دنیا خاطر نشان شده است. (رعد / ۳۴، طه / ۱۲۷، سجده / ۲۱، زمر / ۲۶، فصّلت / ۱۶، قلم / ۳۳، غاشیه / ۲۴).
اصالت آخرت
فرق مهم دیگر بین دنیا و آخرت این است كه زندگى دنیا، مقدّمه آخرت و وسیله‌اى براى كسب سعادت ابدى است، و زندگى آخرت، زندگى نهائى و اصیل مى‌باشد و هر چند زندگى دنیا و نعمتهاى مادّى و معنوى آن، مطلوب آدمى است ولى با توجه به اینكه همه آنها ابزار آزمایش و وسیله تكامل حقیقى و تحصیل سعادت ابدى است، اصالتى نخواهد داشت و ارزش واقعى آنها وابسته به توشه‌اى است كه شخص براى زندگى ابدیش برمى دارد. (قصص / ۷۷)
از اینرو، اگر كسى زندگى اخروى را فراموش كند و چشم خود را به زرق و برق دنیا بدوزد و لذایذ آن را نشناخته و براى آن، ارزشى پندارى قائل شده است زیرا وسیله را بجاى هدف گرفته است. و چنین كارى جز بازى و سرگرمى و فریب خوردگى نخواهد بود. و به همین جهت، قرآن كریم زندگى دنیا را بازى و سرگرمى و ابزار فریب نامیده (آل عمران / ۱۸۵، عنكبوت / ۶۴، محمد / ۳۶، حدید / ۲۰)، و زندگى آخرت را زندگى حقیقى دانسته است.( عنكبوت / ۶۴، فجر / ۲۴) ولى باید توجّه داشت كه همه نكوهشهایى كه از دنیا شده، مربوط به نوع نگرش و جهت گیرى انسانهاى دنیاطلب است و گرنه، زندگى دنیا براى بندگان شایسته خدا كه حقیقت آن را مى‌شناسند و به نظر وسیله به آن مى‌نگرند و از هر لحظه عمر خود، براى سعادت ابدیشان بهره مى‌گیرند نه تنها نكوهشى ندارد بلكه داراى ارزش فوق العاده‌اى مى‌باشد.
نتیجه انتخاب زندگى دنیا
با توجه به امتیازات عالم آخرت و برترى زایدالوصف نعمتهاى بهشتى و رضوان و قرب الهى بر لذایذ دنیا، جاى تردید نیست كه برگزیدن زندگى دنیا بر آخرت، كارى نابخردانه خواهد بود (اعلى / ۱۶، فجر / ۲۴)و نتیجه‌اى جز حسرت و ندامت نخواهد داشت. ولى زشتى و نادرستى چنین گزینشى هنگامى بیشتر ظاهر مى‌شود كه بدانیم انتخاب دنیا و دلبستگى به لذایذ آن، نه تنها موجب محرومیّت از سعادت ابدى مى‌شود بلكه عامل مهمى براى شقاوت جاودانگى جاودانى نیز مى‌باشد.
توضیح آنكه: اگر انسان مى‌توانست به جاى سعادت ابدى، لذایذ زودگذر دنیا را انتخاب كند اما به گونه‌اى كه پى آمد سوئى براى جهان ابدى نداشته باشد چنین كارى با توجه به رجحان فوق العاده سعادت اخروى، كارى ابلهانه مى‌بود ولى هیچ كس را گریزى از جهان ابدى نیست و كسى كه تمام نیروى خود را صرف زندگى دنیا كرده و عالم آخرت را به دست فراموشى سپرده و یا اساساً آن را انكار كرده است نه تنها از نعمتهاى بهشتى، محروم مى‌شود بلكه براى همیشه گرفتار عذابهاى دوزخى خواهد شد و زیان مضاعفى خواهد كرد. (هود / ۲۲، كهف / ۱۰۴-۱۰۵، نمل / ۴-۵)
این است كه قرآن كریم، از یك سو، برترى نعمتهاى اخروى را گوشزد مى‌كند و هشدار مى‌دهد كه مبادا زندگى دنیا، شما را بفریبد (بقره / ۱۰۲، ۲۰۰، توبه / ۳۸، روم / ۳۳، فاطر / ۵، شورى / ۲۰، زخرف / ۳۴-۳۵)و از سوى دیگر، زیانهاى دلبستگى به دنیا و فراموش كردن آخرت و انكار جهان ابدى یا شك درباره آن را برمى شمرد و تأكید مى‌كند كه چنین امورى موجب شقاوت و بدبختى جاودانى مى‌شود(. اسراء / ۱۰، بقره / ۸۶، انعام / ۱۳۰، یونس / ۷-۸، هود / ۱۵-۱۶، ابراهیم / ۳، نحل / ۲۲، ۱۰۷، مؤمنون / ۷۴، نمل / ۴-۵، ۶۶، روم / ۷، ۱۶، لقمان / ۴، سبأ / ۸، ۲۱، زمر / ۴۵، فصّلت / ۷، نازعات / ۳۸-۳۹) و چنان نیست كه انتخاب كننده دنیا تنها از پاداش اخروى، محروم شود بلكه علاوه بر آن، به كیفر ابدى نیز محكوم خواهد شد.
و راز آن این است كه شخص دنیاپرست، استعدادهاى خداداد را ضایع كرده و درختى كه مى‌بایست میوه سعادت ابدى به بار آورد را خشكانده و بى ثمر ساخته است و حقّ مُنعم حقیقى (پرستش) را رعایت نكرده و نعمتهاى او را در راهى كه مورد رضایت وى نبوده صرف كرده است و چنین كسى است كه هنگام دیدن نتایج سوء گزینش خود، آرزو مى‌كند كه‌اى كاش خاك مى‌بودم و به چنین سرنوشت شومى مبتلا نمى‌شدم.( نبأ / ۴۰)
ثبت دیدگاه