آزادی اجتماع (۲)

۳- برخی نکات مهم درباره آزادی اجتماع

نکته اولی:

که در خصوص حق آزادی اجتماعات باید مدنظر داشت که این حق در زمره حقوق مطلق (Absolute Rights) نیست که در مقایسه با دیگر ارزشهای اخلاقی و یا دیگر حق‌ها نامحدود و غیر مقید باشد، بلکه آنچنان که در قسمت مربوط به تبیین منابع حمایت از این حق آمد، اجرا و اعمال این حق مستلزم رعایت محدودیت‌های خاصی می‌باشد.

نکته دوم:

این که محدودیت‌هایی را که می‌توان نسبت به این حق اعمال نمود محصور به مواردی است که در اسناد بین المللی حقوق بشر برشمرده شده‌اند. با توجه به این که عمده معیارهای محدودیت‌های مجاز در اسناد مختلف مشابه یکدیگر بوده‌‌اند از این روی این معیارها را می‌‌توان بدین شرح برشمرد:

حفظ امنیت ملی، حفظ و برقراری نظم عمومی، حمایت از سلامت یا اخلاق عمومی، حفظ و مراعات حقوق و آزادی‌های دیگران. اعمال چنین محدودیت‌هایی باید برای دستیابی به این اهداف در یک جامعه دمکراتیک ضرورت داشته باشد. در غیر این صورت نمی‌توان اعمال محدودیت‌ را موجه و مجاز تلقی نمود.[۱۵]

نکته سومی:

که بسیار اهمیت دارد این که برخلاف برخی از حقوق بشر نظیر حق آزادی از شکنجه که در زمره حقوق غیرقابل انحراف یا غیرقابل تعلیق (non. deviance Rights) برشمرده شده‌اند؛ حق آزادی اجتماع در زمره این دسته از حقوق به شمار نیامده و بنابراین هنگامی که یک خطر عمومی موجودیت ملتی را تهدید می‌نماید، چنین حقی را طی شرایط خاص به طور موقت می‌توان معلق نمود.[۱۶]

۴- آزادی اجتماع در قوانین ایران

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل بیست و هفتم آزادی اجتماعی به این شرح به رسمیت شناخته شده است:

«تشکیل اجتماعات و راه پیمائی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است.»[۱۷]

در همین ارتباط تبصره ۲ ماده ۶ قانون احزاب نیز مقرر می‌نماید که:

«برگزاری راهپیمائی‌ها با اطلاع وزارت کشور (نه با کسب مجوز) بدون حمل سلاح در صورتی که به تشخیص کمیسیون ماده ۱۰ مخل به مبانی اسلام نباشد و نیز تشکیل اجتماعات در میادین و پارکهای عمومی با کسب مجوز از وزارت کشور آزاد است.»[۱۸]

به طوری که مشاهده می‌شود قانون اساسی ضمن به رسمیت شناختن آزادی اجتماع معیار عدم اعمال و اجرای این آزادی را اخلال به مبانی اسلام دانسته و در واقع اجرای این آزادی را مقید به این محدودیت کلی نموده است و همین محدودیت کلی در قانون احزاب تکرار شده است.

با توجه به مباحث مطرح شده می‌توان نتیجه گرفت که آزادی اجتماعی که از آن تحت عنوان حق آزادی اجتماع نیز تعبیر می‌شود یکی از مهمترین حقوق به رسمیت شناخته شده در نظام بین المللی حقوق بشر است که فی الجمله در قوانین و مقررات

جمهوری اسلامی ایران نیز به رسمیت شناخته شده است.

منابع تکمیلی

برای آشنایی بیشتر با مباحث پیرامون این موضوع علاوه بر منابع ارجاع

شده در متن به منابع زیر مراجعه نمایید:

۱-p. Armstrong and E. Rekosh (Eds), Enabling civil society, Budapest: pili2003.

۲- council of Europe, Freedom of Association, Leiden, nijhoff,(1994).

۳- J.F. Flauss (Ed),International Human Rights Law and Non Governmental organizations, Brussels, Bruylant,2004.

۴- International Labour organization, International Labour standards, 4th Ed, Revised, Geneva: Ilo,1998.

منابع :

[۱] . Jeremy mcbride , Freedom of Association,in: The Essentials of Human Rights, Ed. By Rhona k.m. smith andchristien van Den Amker,Hodder Arnold, 2005,p.18.

[۲] . Un Doc.E/cn.4/SR121,P.12

[۳] . Nihal Jayawickrama, The Judicial Application of Human Rights law National , Regional and International Jurisprudence, Cambridge university press,2002,p.738.

[۴] . Ibid,p.741

[۵] . universal Delaration of Human Rights (UDHR), un GA Res . 217A(III)on 10 Dec.1948

[۶] . برای متن فارسی اعلامیه ر.ک: مهرپور، ن حسین؛ ظام بین المللی حقوق بشر، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، ۱۳۸۳، ص ۴۳۸-۴۳۱٫ و برای متن انگلیسی اعلامیه ر.ک: ۲۵+Human Rights Docments, center for the study of Human Rights, Columbia university,2001,pp.5-8

[۷] . International covenant on civil and political Rights (ICCPR), UNGA Res. 2200 A (XXI) OF 16 Dec 1966 Entered into force on 23 march 1976.

[۸] . برای ترجمه فارسی متن میثاق ر.ک: مهرپور، حسین؛ پیشین، ص ۴۶۷-۴۵۳٫ برا ی متن اصلی ر.ک:۲۵+Human Rights Documents, op. cit, pp.16-27.

[۹] . International convenant on Economic , social and cultural Rights (ICESCR), UNGA Res.2200A(XXI) OF 16Dec. 1966Entered into force on 3 january1976.

[۱۰] . see ICESCR,Art.8

[۱۱] . American Declaration of The Rights and Duties of mam (ADRDM),Adopted by Ninth Int. conf. of American states on 2 may 1948,Res.xxx,pan American union,final Act of the ninth conf,38-45

[۱۲] . American Convention on human Rights (ACHR), Series no. 36,OAs official Record, OEA/ser.L/V/II.23 Doc.Rev.2

[۱۳] . European convention for the protection of Human Rights and fundamental freedoms,213 UNTS 221 Art.11(1).

[۱۴] . African [Banjul] charter on Human and peoples Rights, Adopted by the organization of African unity on 17 June 1981 Entered into force on21 october 1986.

[۱۵] . برای بحث بیشتردر خصوص محدودیت‌های آزادی اجتماع ر.ک:sarah Joseph,Jenny Schultz and Melissa castan , The International covenant on civil and political Rights (cases,materials and commentary), oxford university press,2000, p.433.

[۱۶] . ر.ک: ICCPR,Art.4(2)

[۱۷] . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات لاهیجی، چاپ سوم، ۱۳۸۰، ص ۳۱٫

[۱۸] . به نقل از: شریفیان، جمشید؛ راهبرد جمهوری اسلامی ایران در زمینه حقوق بشر در سازمان ملل متحد، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ۱۳۸۰، ص ۳۹۷٫