مقاله ای در خصوص مبانی عقلی

النفس/ استاد حیدری

نفس چیست؟

نفس موجودی است که مراتب وجود را تمیز می دهد ، ادراک دارد ، حقایق را می شناسد و آن حرکت هم حول محور و صورت می گیرد.

ما به وسیله حرکت از طریق تجربی، نفس را اثبات می کنیم نه از طریق عقلی مانند رفتن برای کسب علم یعنی دریافت حقیقت توسط شخص که توسط نفس صورت می گیرد.

در بحث فلسفه نفس در جایگاه فلسفی و اقسام جواهر می باشد نفس را هم مانند ملاصدرا قائلند که امر اضافی است.

یکی از مراتب وجودی، نفس می باشد که از حیث مادون نفس است و از حیث مافوق عقل نام دارد.

تعریف اصطلاحی نفس، کمال اول ( اصل و بنای وجودی اشیا ) برای جسم طبیعی آلی (کم‌ متصل قار بالذات که قابل مشاهده نیست ) که دارای حیات بالقوه است.

<br>

<br>بدن قابلیت قوه نفس را دارا است لذا ابتدا که بدن توسط نفس نباتی و حیوانی شکل می گیرد این بدن به یک قابلیتی می رسد که نفس را ایجاد کند لذا نفس می‌آید حکمرانی می کند به بدن و بدن می‌شود مرتبه نازله نفس. لذا نفس از بدن جدایی ندارد ترکیب نفس و بدن می‌شود ترکیب اتحادی ، نه ترکیب انضمامی.( نفس و بدن به نرمی با یکدیگر ترکیب شده اند و یک ذات را بوجود آورده اند و نمی توان این دو را متفاوت بگیریم واز هم جدا کنیم و این دو ذات کامل تری ایجاد می کنند)

<br>

<br>موجودات، نباتی نفس دارند یعنی انسان در یک مرتبه از مراتب وجودی اش که میخواهد تکامل پیدا کند نفس نباتی دارد بعد از مدتی رشد و در چند ماهگی دارای نفس حیوانی می شود و در چند سالگی که دارای دهان علمی می‌گردد دارای نفس انسانی می‌شود یعنی ادراکات کلی را دارا می شود

<br>در این موقع است که می‌گویند نفس عالی نفس مطالعه و رشد یافته.

<br>

<br>نفس برای بدن در آغاز حیات فقط یک استعداد و قوه است ولی به کمک حرکت جوهری به فعلیت وجود خارجی می رسد و رشد و کمال پیدا می‌کند و ارتقا می‌یابد و اونوقت است که بدن مرتبه نازله نفس می شود.

<br>

<br>نفس انسانی چگونگی پیدایشش مرتبه دار است یعنی باید یکسری مراحل و مراتبی را بپیماید بعد میتواند به قله انسانی نائل شود که این قوه بدن است که می‌تواند انسان را دارای نفس عالی بکند.

<br>

<br>نفس هر چند در آغاز خلقت برای هر بدن انسانی جسمانیة الحدوث است ولی ماده محض نیست بلکه در آخرین مرحله و مرتبه مادی است و در اولین مرتبه ماوراالطبیعه است .

<br>

<br>اگر انسان فقط رشد نبات نباتی و حیوانی داشته باشد اینطور از اطوار انسانی را می گویند انسان اول .

<br>اما اگر انسانی که رشد انسانی دارد یعنی انسانی که به حقایق پی ببرد و درک کند و بتواند ملکوت را ببیند این را می‌گویند انسان ثانی.

<br>

<br>در بحث قوای نفس می‌گوییم به تعداد حروف بسم الله الرحمن الرحیم ۱۹ قوه نفسانی داریم که هر کدامشان یک شعبه از انشعابات نفس می باشد.

<br>

<br>ما یک نفس نباتی داریم که پایین ترین مرتبه نفس است که تدبیر امور گیاهان را انجام می‌دهد. و یک نفس حیوانی که توهم و ادراک جزئی را انجام می‌دهد و یک نفس انسانی که حد و حدودی ندارد و ” لایقفی ” است.

<br>

<br>مراتب نفس نباتی:

<br>۱- غاذیه

<br>۲- نامیه

<br>۳- مولوده

<br>

<br>مراتب نفس حیوانی :

<br>الف ) مدرکه

<br>۱- مشاعره ظاهری ( حواس پنجگانه انسان)

<br>۲- مشاعره باطنی

<br>۱- قوه خیال

<br>۲- قوه متصرفه

<br>۳-قوه واهمه

<br>۴- قوه حافظه

<br>

<br>ب) محرکه

<br>۱- قوه فاعله

<br>۲- قوه باعثه

<br>

<br>مراتب نفس انسانی :

<br>انسان ثانی، انسان انسانی، همانی است که دهانی برایش شکوفا می شود به نام “دهان علمی” که در هفت سالگی این دهان ایجاد می‌شود یعنی ایجاد ادراکات کلی را می توان بر آن برشمرد مثل اینکه می داند کل همیشه بزرگتر از جز است .

<br>

<br>